24 GODZINY TO DOBA ALE DLACZEGO

(fot. 123RF/PICSEL) A A A System dziesiętny jest obecnie powszechnie stosowany. Można się z nim zetknąć m.in. tam, gdzie do obliczeń używa się procentów. Również wiele jednostek, takich jak metry i centymetry czy gramy i kilogramy, bazuje na tym systemie. Czemu w takim razie doba ma akurat 24 godziny, a nie 10 lub 20? Już w starożytnym Egipcie system dziesiętny był dość powszechny. Wynikało to z tego, że najłatwiej było liczyć przy pomocy dziesięciu palców u rąk. Jednak egipska doba trwała 24 godziny. Dlaczego? Aby wyznaczyć jak długo trwa noc, Egipcjanie posługiwali się astronomią. Obserwowali 36 małych konstelacji, które pojawiały się nad horyzontem kolejno mniej więcej co 40 minut. Okres, po którym 18 głównych gwiazd z tych zbiorów jaśniało na niebie, nazywano nocą. Oznacza to, że od zmroku aż do świtu upływało 12 dzisiejszych godzin. Poza nocą Egipcjanie wyróżniali również 10-godzinny dzień oraz okresy świtu i zmierzchu, które trwały po około godzinę każdy. Sam podział doby na 12 godzin przejęliśmy jednak od Sumerów. Ta cywilizacja do dodawania używała nie całych palców, lecz tylko stawów. Jeśli spojrzeć na dłoń, to w każdym z palców (poza kciukiem, którego starożytni nie wykorzystywali do obliczeń) można wyróżnić 3 stawy. W sumie daje to 24 punkty, którymi posługiwano się podczas liczenia – po 12 u każdej ręki. Później Egipcjanie przejęli po Sumerach podział dnia właśnie na 12 części, choć w pozostałych dziedzinach życia stosowali inne systemy liczbowe. Natomiast podział godziny na 60 minut jako pierwsi stosowali Babilończycy. W tej cywilizacji systemu opartego na wielokrotności liczby 60 używano również w geometrii. Do dzisiaj stosuje się wymyślony przez Babilończyków podział koła na 360 stopni. Dlatego też przez wiele lat najwygodniejsze było stosowanie okrągłych tarczy zegarowych, które łatwo można podzielić na 12 godzin czy 60 minut. Choć podział dnia na 12 części może nie wydawać się najwygodniejszy, to i tak nie jest to najgorsze z rozwiązań, jakie powstały na przestrzeni wieków. Na przykład dla starożytnych Chińczyków doba miała aż 100 okresów zwanych „ke”. Równolegle z tym systemem istniał w tym kraju również inny podział dnia na 12 tzw. „podwójnych godzin”. Obie te metody liczenia czasu nie współgrały ze sobą. Sytuacja ta uległa zmianie dopiero w 1628 roku, kiedy to zmniejszono ilość „ke” do 96, tak aby w każdej podwójnej godzinie znajdowało się ich 8. Choć to uproszczenie pomogło Chińczykom uporządkować życie codzienne, to i tak ten system nie upowszechnił się na świecie. Dzisiaj w większości miejsc na Ziemi, w tym w Chinach, stosuje się podział dnia na 24 godziny. AB/mnd